Over
Dysfagie
Kauw- en slikproblemen. Is het dysfagie?
Slikken is een complex proces, waarbij meerdere spieren moeten samenwerken.
Wanneer je slikt, verplaatst je tong voedsel of vocht richting je keelholte.
Wanneer het vocht of voedsel de keel bereikt treedt de slikreflex in werking. Het strotteklepje daalt over de luchtweg en je kunt even niet ademen. Het voedsel of de vloeistof passeert dan de keel richting de slokdarm naar de maag.
Zodra het voedsel of vocht in de slokdarm (die de keel en de maag verbindt) komt, wordt het door samentrekkende bewegingen van de spieren van de slokdarm het vocht of voedsel omlaag getransporteerd.
Wanneer het vocht of voedsel aan de onderkant van de slokdarm is gekomen opent de onderste sluitspier en gaat het naar de maag.
Wat is dysfagie?
Dysfagie is de medische term die wordt gebruikt om slikproblemen te beschrijven.
Mensen met dysfagie ondervinden problemen bij het verplaatsen van voedsel en drinken van de mond naar de maag.
Slikproblemen worden vaak veroorzaakt door een ziekte of aandoening die de zenuwen en spieren van de tong, mond en/of keel aantast. Dat leidt tot problemen bij het coördineren en/of beheersen van de slikreflex.
De ernst van dysfagie verschilt.
Sommige mensen hebben moeite met het doorslikken van speeksel of van bepaalde voedingsmiddelen of vloeistoffen. Anderen kunnen helemaal niet slikken.
Soorten dysfagie
Je kunt dysfagie onderscheiden op basis van twee criteria:
Orofaryngeale en oesofageale dysfagie. Dit heeft te maken met het deel van het lichaam waar het slikproces wordt verstoord of minder goed gaat.
Bij een orofaryngeale dysfagie is er een probleem bij het slikken in de mond en of keel.
Bij een oesofageale dysfagie is er een passage probleem van vocht of voeding van de slokdarm naar de maag.
EAT-10: The Eating Assessment Tool
De ‘Eating Assessment Tool’ (EAT-10) bestaat uit 10 vragen over je slikvermogen.
Deze vragenlijst kan in slechts 2 minuten worden ingevuld en geeft inzicht in je risico op dysfagie en de noodzaak om een zorgverlener te raadplegen.
Klik om de vragenlijst te openenOorzaken van dysfagie
Slikproblemen komen vaker voor bij ouderen. Zij hebben vaker een ziekte waarbij dysfagie voorkomt. Ook is het zo dat door natuurlijke veroudering het slikken beïnvloed wordt. Voorbeelden zijn:
Moeite met kauwen als gevolg van verminderde kauwkracht door spierafname, minder goed passende gebitsprothese of tandverlies.
Afname van de speekselproductie, wat gevolgen kan hebben voor hoe goed voedsel wordt gekauwd, bevochtigd en geproefd.
Verlies van tongkracht en -mobiliteit bij het kauwen op voedsel en/of het verplaatsen van voedsel naar keelholte.
Vertraagde sluiting van het strottenklepje. De daling van het strottenklepje is vertraagd waardoor vocht of voeding in de luchtwegen terechtkomt en de longen bereikt.
Verminderde spierkracht in de keel. Deze spierkracht is verantwoordelijk voor het verplaatsen van gekauwd voedsel naar de slokdarm.
Waardoor ontstaat dysfagie?
Dysfagie wordt vaak veroorzaakt door een ziekte of medische aandoening die de zenuwen en of spieren van de mond- en of keelholte aantast. Dat leidt tot problemen bij het coördineren en/of beheersen van de slikfunctie.
In de onderstaande lijst staan enkele (maar niet alle) mogelijke oorzaken van dysfagie.
- Herseninfarct of -bloeding
- Ziekte van Parkinson
- Multiple sclerose (MS)
- Dementie
- Amyotrofe laterale sclerose (ALS)
- Ziekte van Alzheimer
Dysfagie kan onderliggende mechanische oorzaken hebben. Abnormale gezwellen of structurele veranderingen in de slokdarm kunnen bijvoorbeeld dysfagie veroorzaken. In sommige gevallen kan dysfagie worden veroorzaakt door een ontsteking of chronische reflux.
- Hoofd- en halskanker
- Sommige mensen die bestralingstherapie ondergaan voor hoofd- en halskanker kunnen ook dysfagie ontwikkelen
- Ontstekingsziekten en infecties, zoals tuberculose of spruw
De oorzaken van dysfagie kunnen verschillen per leeftijdsgroep. Slikproblemen bij oudere volwassenen kunnen worden veroorzaakt door andere aandoeningen, zoals een droge mond, zwakte en algemene kwetsbaarheid. Ook veranderingen in de zenuw- en spierfunctie als gevolg van de leeftijd kunnen een rol spelen.
Slikproblemen kunnen ook kinderen treffen, voornamelijk als gevolg van een neurologische oorzaak, zoals cerebrale parese, het syndroom van Down, door vroeggeboorte of structurele oorzaken (bijvoorbeeld gespleten gehemelte).
NB: Aarzel niet om je zorgverlener te raadplegen bij de eerste tekenen van slikproblemen.
Ga naar de volgende pagina voor meer informatie over de signalen en klachten van dysfagie.
De belangrijkste complicaties van dysfagie
Dysfagie kan ernstige gezondheidscomplicaties veroorzaken, vooral als de aandoening niet zorgvuldig wordt behandeld. Het is daarom belangrijk om deze complicaties te kennen en om te weten hoe je de impact kunt minimaliseren.
Door dysfagie kan eten en drinken ongemakkelijk en/of onveilig worden. Ook kunnen er ernstige gezondheidsproblemen ontstaan. Hieronder worden de belangrijkste complicaties besproken.
Een van de meest voorkomende complicaties van dysfagie is het risico op verslikken. Dit gebeurt wanneer vocht of voeding in de luchtweg terecht komen. Dit kan zo ernstig zijn dat de luchtweg geblokkeerd wordt. Dan spreek je over verstikking.
Een van de ernstigste gevolgen van dysfagie is wanneer het voedsel of de vloeistof in de luchtwegen terechtkomt. De medische term hiervoor is ‘aspiratie’. Wanneer dit gebeurt, kunnen er borstinfecties of een longontsteking ontstaan. Niet iedereen bij wie aspiratie van voedsel of vloeistof optreedt, krijgt een longontsteking maar afhankelijk van de gezondheid van het individu is de kans 50%. Aspiratiepneumonie kan bij bepaalde personen een risico van 50% op overlijden met zich meebrengen.
Eten en drinken kan een bron van angst worden en maaltijden kunnen als stressvol ervaren worden. Sommige mensen eten niet of minder of verliezen hun eetlust uit angst om zich te verslikken.
Het lichaam krijgt daardoor niet voldoende vocht en voeding of calorieën die het nodig heeft om gezond te blijven. Dat kan leiden tot gewichtsverlies en het risico op ondervoeding en uitdroging.
Een consistent gebrek aan eiwitten en onvoldoende calorie-inname kan na verloop van tijd tot complicaties leiden, zoals ernstig gewichtsverlies, zwakte, vermoeidheid, mobiliteitsproblemen en langere tijd om te herstellen van ziekte of infectie.
Een van de problemen met dysfagie is dat vloeistoffen zoals water heel makkelijk in ‘het verkeerde keelgat’ schieten. Dat heet verslikken. Dat leidt gewoonlijk tot een hoestbui waarmee je het weer uit je longen hoest. Dit kan erg beangstigend zijn.
Slikproblemen kunnen het eten in sociale situaties ongemakkelijk maken. Daardoor kan isolatie ontstaan, met alle gevolgen van dien op het emotionele welzijn. Het is daarom belangrijk dat slikproblemen goed worden gediagnosticeerd en behandeld.
Leven met dysfagie kan een uitdaging zijn, maar er is informatie om jou of je naaste te helpen goed met het probleem om te gaan.
Is er dysfagie vastgesteld? Volg dan de aanbevelingen van je zorgverlener. Deze kan je begeleiden bij het voorkomen van verslikken en je helpen te eten en drinken op een manier waardoor je gezond blijft.